Zeka Nedir?
Başta öğrenme, bildiklerini kullanabilme ve öğrenilenleri kullanarak yeni çözüm yolları üretebilme yeteneğidir. Düşünüp akıl yürütme, sonuç çıkarabilme de denebilir.
İnsan beyni davranış ve düşünme biçimine göre sağ ve sol lob olarak ikiye ayrılır. Yapılan araştırmalar göstermiştir ki bizle beynimizin sadece küçük bir bölümünü kullanabilmekteyiz. Dolayısıyla beynimiz gelişmeye ve öğrenmeye uygun konumdadır.
Çoklu Zeka Kuramı Nedir?
Zeka tek yönlü değildir. Öğrenebilme ile de doğrudan bağlantısı vardır. Her insan aynı konuyu aynı oranda kolaylıkla öğrenemeyebilir. Müzik konusunda iyi olan birinin matematikten hiç anlamaması gibi.
Zekayı 8’e ayıran ve olası bir 9. Zeka üzerinde çalışan bir yaklaşımdır. Amerikalı bir psikolog olan Howard Gardenr tarafından öne sürülen ÇOKLU ZEKA KURAMI, kişinin zekasını hangi alanlarda daha etkin kullanabildiğini gösteren zeka bölümlemelerinden oluşmaktadır. Her insanın zekasını kendine hsa bir kullanma yöntemi bulunmaktadır.
Çoklu zeka kuramı zekayı ayırmamaktadır. Zekanın tek olduğunu ama sınıflandırılabileceğini ifade etmektedir. Ayrıca her zeka çeşidinin dinamik olduğunu yani çalışarak geliştirilebileceğini belirtir.
Çocuğunuzun okuldaki başarısının zekasını yansıtmadığını öğrenmek sizleri biraz rahatlatmıştır sanırım. 8 farklı zeka yaklaşımı bulunmaktadır. Çocuğunuz okulda verildiği tarzda öğrenmeye açık olmadığı için akademik başarısı düşük olabilir, yapılabilecek en doğru hareket çocuğunuzun zeka türünü öğrenerek derslerini bu yaklaşıma uygun yöntemlerle kendisine vermektir.
Çocuğunuz müzik zekasına sahipse ve matematikte zorlanıyorsa müzik ile matematik arasında kuracağınız bir bağlantı ile sorun çözülecektir. Bütün çocuklar dünyaya gelirken belirli bir potansiyel ile doğuyorlar. Aileler hangi yöne eğilmelerini istiyorsa biraz zorla biraz teşvik ile o yöne doğru eğitebiliyorlar. Aslında çocuğun zihinsel becerisine göre hareket ederek zeka çeşidine uygun eğitimler ve yönlendirmeler yapılabilir. Tabi bunda çocuğun istemesi de önemlidir. Sırf yeteneği müziğe yönelik diye çocuk istemese dahi zorla eğitim aldırmak da beklenen sonucu vermeyecektir. Onun yerine hangi zekaya yakınsa ve ilgisi varsa o yönde eğitilmesi çok başarılı sonuçlar çıkarabilecektir. Ortalama insan zekası 100 kabul edildiğinde bir çocuğunkinin 140 olduğu rahatça söylenebilir. Bu derece parlak bir zekayı yeteneği olan alanla değerlendirmek daha doğru sonuçlar yaratabilmektedir. Çocuk gerekli eğitimi almazsa, zihinsel olarak uyarılmazsa ve kitap okumazsa zekası hızla 100 seviyesine inmektedir. Bu çocuğunuzu sınırlamanız anlamına gelmesin. Çocuğunuzun zeka tipi ileride hangi mesleği seçeceğini değil öğrenirken hangi yöntemin kullanılacağını belirler.
Çoklu Zeka Kuramına göre;
- Sözel Zeka
- Sayısal Zeka
- Görsel Zeka
- İçsel Zeka
- Sosyal Zeka
- Müzik Doğaya Dönük Zeka
- Kinestetik Zeka
8 Ayrı Zeka Tipine Bir Bakış
1.Sözel Zeka
Sözel zeka daha çok dil becerileri gelişmiş olanı ifade eder bu sebeple dilsel zeka olarak da adlandırılır. Kelimeleri etkili kullanma yeteneğidir. Beynin sağ lobuna hitap eder.
Sözel zeka dili etkili kullanabilmeyi getirir. Dil ile ilgili her tür etkinliği içerir.
Bu çocuklar dinleyerek öğrenmeyi sever, duygu ve düşüncelerini sözel ifadelerle aktarırlar. İyi yazarlar, iyi anlatırlar, kitap okumayı severler. Anne-babanın onu konuşturmaya çalışması faydalı olur. Beynindeki düşünceleri çok rahat sözüklere dökebilir ve doğru olarak ifade edebilirken, tam tersini yani sözcüklerle ifade edilenleri de beynine rahatça yerleştirebilirler.
Sözel zeka da olan kişilerin olayları anlatma yetenekleri belirgin bir şekilde farklılaşabilir. Sözlü ve yazılı sunum konusunda da yeteneklerini gösterebilirler. İkna yetenekleri de gelişmiş olur.
Sözel Zeka ya sahip çocukların ilgi alanları zekalarına uygun ise çok iyi şair, yazar, gazeteci, dilbilimci ve politikacı olurlar.
Sözel Zekanın Özelikleri
- İyi bir konuşmacıdır ve etkin bir dinleyicidir.
- Yazı ile anlatma becerileri yüksektir.
- Hafızaları çok iyidir.
- Sosyal alanlarda ve sosyal derslerde başarılıdır.
Anne ve Baba Çocukları İçin Ne Yapabilir?
Bilmece sorun. Hikaye anlatın ve anlattırın, hatta onunla birlikte hikayeye yön verin. Hayal güçlerini kelimeler dökmelerini destekleyin. Sözcük oyunları oynayın. Sözlük okuyup birbirinize anlamını sorun.
2.Sayısal Zeka
Eskiden zeki olmaktan anlaşılan sadece bu türdü, zeka testlerinde de bu tür ölçülürdü.
Sebep- sonuç ilişkisi kurmayı ve “neden” diye sormayı çok severler. Soru sormayı da severler. Hesap yapmak, sayı saymak, mantık yürütmek, bir makinayı söküp nasıl çalıştığını görmek onların ilgi alanıdır.
Sayı ve sembolleri etkin kullanabilmeleri en belirgin farklarıdır. Soyut kavramlar türetebilirler, bu sebeple bu zeka türüne “mantıksal zeka” da denir. Analitik düşünme yetenekleri ilerlemiştir. Parçalardan bütüne gidebilme veya bütünden parçalara ulaşma yetenekleri iyidir. Puzzle ve lego oyuncularına dikkat.
Bu çocukların bilim adamı, bilgisayar programcısı veya matematikçi olma ihtimalleri yüksektir.
Matematiksel Zekanın Özellikleri
- Rakamlar ve hesapları severler.
- Hesaplamaları akıldan kolaylıkla yapabilirler.
- Araştırmayı, bilimsel düşünmeyi severler.
- Sonuca varma konusunda yeteneklidirler.
Anne ve Baba Çocukları İçin Ne Yapabilir?
Satranç, dama, tavla, go gibi dikkatini toplaması gereken oyunlar oynayabilir.
Farkları bulma, benzerlikleri bulma, aklından tuttuğunu tahmin etme oyunları olabilir.
Daha çok hayal etmesini ve isimlendirmesini sağlanabilir.
3.Görsel Zeka (uzamsal zeka)
Adından belli olacağı gibi gördükleri şeyleri daha kolay akıllarında tutabilen çocuklardır. Görme yoluyla öğrenirler, gördüklerini hafızalarında kolayca tutarlar. Çizim yetenekleri belirginleşmiştir. Film ve slayt gösterileri ile öğrenmeyi severler.
Şekil, desen ve tasarım hayal ederler ve kendilerine uygun meslekler ressam, mimar, fotoğrafçıdır. Görsel Zekaya fotografik hafıza da denmektedir.
Gözlerimizi kullanmaya başladığımızda yani dünyaya geldiğimizde gelişmeye başlayan ilk zeka çeşidi görsel zekadır. Aynı zamanda yer ve yön bulmamızı ve mekanı fark etmemizi sağlayan zeka türüdür; Çok iyi gözlem yeteneğine sahip olurlar. Harita okuyabilirler, yönleri ayırt edebilirler. Fikirlerini resim ile ifade edebilirler. Görsel zekalı çocuklar resim ve grafik konusunda yeteneklidirler. Kendilerini resimle ifade etmeyi severler. Renkler, desenler, şekiller, çizgiler gibi görsel öğeleri kolayca ayırt edebilirler.
Görsel Zekanın Özellikleri
- Hayal güçleri gelişmiştir.
- Yol ve yön konusunda iyidirler.
- Resim ve heykel alanlarına ilgilidirler. Resim yetenekleri gelişmiştir. Resimle daha kolay öğrenirler.
- Neredeyse bütün sanatsal faaliyetleri severler.
- Yüz hafızaları da gelişmiştir.
- Gittikleri yerleri kolayca anımsayabilirler.
Anne ve Baba Çocukları İçin Ne Yapabilir?
Fotoğraf çekmesine izin verin
Resim yapmasını destekleyin
Puzzle ve lego ile oynayabilir.
Müzelere gidebilirsiniz.
4.Bedensel Zeka (kinestetik zeka)
Çocuğunuz kendini ifade etmek için bedenini kullanıyorsa yerinde duramıyorsa spora ilgisi fazlaysa bedensel zekaya sahiptirler. Tamir işlerine yatkındırlar. İyi taklit yaparlar. Atölye çalışması yöntemi ile daha rahat eğitim alırlar.
Sporcu, dansçı, aktör, heykeltıraş, pandomimci olabilirler.
Bedensel Zekanın Özellikleri
Beden dilini iyi kullanır
Konuşurken elleri ve kolları sürekli hareket eder.
Bedeniyle olayları kolaylıkla anlatır.
İyi taklitçiler
Sürekli hareket halindedir, sabit kalmayı sevmez.
Sporda başarılıdır.
Anne ve Baba Çocukları İçin Ne Yapabilir?
Her türlü spor faaliyetine yönlendirin. Lego yap-boz yapabilir. Halkoyunları, tiyatro ve dans edebilir.
5. Müzik Zekası (İşitsel zeka)
Kendini müzikle ifade eder, sürekli melodi mırıldanır, duyduğu şarkı ve müzikleri unutmaz. Müzik eşliğinde ders çalıştığında başarısı artar. Doğa da var olan seslerin melodisini ve ritmini herkesten önce fark ederler.
Müzik Zekasının Özellikleri
- Şarkı sözlerini iyi hatırlar ve müzik kulakları iyidir.
- Dilini bilmese bile yabancı dilde çok iyi şarkı söyler.
- Durmaksızın şarkı mırıldanabilirler, şarkı söylemeyi çok severler.
- El ve ayakları ile ritm tutarlar.
- İnsanların seslerinden duygularını anlama konusunda gelişmiştirler.
Anne ve Baba Çocukları İçin Ne Yapabilir?
Bir müzik aleti alın, kursa gönderin.
Farklı seslerle ilgili testler yapın.
Dünya müziklerinin yolunu açın. Kapasitesi sizi şaşırtacak kadar geniştir.
6.Sosyal Zeka
Sosyal zeka insan ilişkileri ile ilgilidir. Grup halinde hareket etmeye fırsat veren bir zeka türüdür. Liderlik özelliğine sahip zeka türüdür. İnsanları tanıma konusunda başarılıdırlar. Oyun oynayarak daha kolay öğrenirler.
Öğretmen, danışman, lider olabilirler.
Sosyal Zekanın Özellikleri
- Kolay arkadaş edinir, aranılan biridir. Bir çok arkadaşı vardır.
- Arkadaşlarının sorunlarını dinler çözüm önerir.
- Sosyal faaliyetleri sever.
Anne ve Baba Çocukları İçin Ne Yapabilir?
Daha çok sosyal faaliyete katılabilir, grup halinde yapılan sporlara yönlendirilebilir. Hafta sonu etkinlikleri planlayın.
7. İçsel Zeka
Kişinin kendini iyi tanıması ve bundan yararlanmayı başarabilmesidir. Hayal kurarak düşünmeyi seven çocuklardır. Kendilerinin zayıf ve güçlü oldukları noktaları bilirler. Bu zekaya sahip kişiler başarabileceklerini söylerlerse başarırlar. Dolayısıyla başladıkları işte başarılı olma ihtimalleri yüksektir.
İçsel Zekanın Özellikleri
- Kendini iyi motive eder.
- Duygularının farkına varabilir.
- Karmaşık düşünebilir ve sonuca ulaşır.
- Yalnız yaşamaktan ve dolaşmaktan hoşlanır.
- Fazla arkadaşı yoktur.
- Kendisi ile barışıktır. Öz saygısı gelişmiştir.
- Kendisi için hobisi vardır
Anne ve Baba Çocukları İçin Ne Yapabilir?
Günlük tutsunlar. Psikoloji ve kişisel gelişim seminerlerine gidebilirler. Fikir üretmesine yardımcı olun. Olayları kendi açısından değerlendirmesini sağlayın.
8. Doğaya Dönük Zeka
Bu zeka türü çevreyi anlama ve tanıma üzerine odaklanır.
Doğaya Dönük Zekanın Özellikleri
- Doğaya karşı duyarlıdır.
- Evcil hayvan bakmayı sever.
- Evde ve bahçe de bitki yetiştirmeyi sever. Bahçe ile ilgilenir.
- Doğa olaylarını takip eder.
- Kelebek ve çiçek, yaprak koleksiyonları yapar.
Anne ve Baba Çocukları İçin Ne Yapabilir?
İzcilik, kampçılık, su altı fotoğrafçılığına yönlendirebilirsiniz. Daha çok doğanın içinde olmasını sağlamalısınız.
9. Varoluşsal Zeka
Mantıklı sonuç çıkarılamayacak durumlarda sezgilerini kullanarak doğru ve etkin yorum yapabilme yeteneğine verilen addır. İnanması güç konuları kabul edilebilir şekilde anlatan kişilerdir.
Din adamları, fizikçi, kuantumcu, matematikçi gibi kişilerdir.
Sonsöz
Zeka geliştirilebilir bir yapıdır. İnsan zekanın nasıl çalıştığı sorusuna yanıt buldukça onu daha iyi kullanabilme sorununu da çözmektedir. Zekanın büyük oranda çocukluk çağlarında geliştiği bilinmektedir.
Yukarıdaki bölümleme tüm dünya okullarında eğitime öncelik eden ve olumlu fark yaratan bir yeniliktir. Böylece daha mutlu gelecekler, daha mutlu meslek sahipleri ve daha mutlu bir dünya yaratma şansı yakalıyoruz. Çocukların gelecekteki mesleklerini seçebilmeleri neye eğilimli oldukları ile yakından ilgili olup yeterli değildir. Bu noktada zeka çeşitleri çocukların neye ihtiyacı olduğunu bize gösteren temel bilgiyi sağlamaktadır.
