Rüyaya dalarken hiçbir şey olmadığını düşünebilirsiniz. Ancak beyninizin bölümleri uyku sırasında oldukça aktiftir. Ve yeterli uyku (veya eksikliği) fiziksel ve zihinsel sağlığınızı etkiler. Uyuduğunuzda, vücudunuzun dinlenme ve enerjiyi geri kazanma şansı vardır. İyi bir gece uykusu stresle başa çıkmanıza, sorunları çözmenize veya hastalıktan kurtulmanıza yardımcı olabilir. Yeterince uyumamak, nasıl düşündüğünüzü ve hissettiğinizi etkileyen birçok sağlık sorununa yol açabilir.
Gece boyunca iki tür uyku arasında geçiş yaparsınız: hızlı göz hareketi olmayan (REM olmayan) uyku ve hızlı göz hareketi (REM) uykusu. Beyniniz ve vücudunuz bu farklı aşamalarda farklı davranır.
Uyku sırasında beyinde neler olur?
Araştırmacılar uykuyu ve üzerimizdeki etkisini incelemeye devam ediyor. Uyku hakkında çok şey öğrenmiş olsak da, hala bilinmeyen çok şey var.
Beyin kimyasallarının uyku döngümüze çok dâhil olduğunu biliyoruz. Nörotransmitterler, sinirlerin iletişim kurmasına yardımcı olan kimyasallardır. Hangi nöronlar (sinir hücreleri) üzerinde hareket ettiklerine bağlı olarak uyanık mı yoksa uykuda mı olduğumuzu kontrol ederler:
- Beyin sapındaki (beyin ve omuriliğin buluştuğu yer) nöronlar, serotonin ve norepinefrin adı verilen nörotransmiterler üretir. Bu kimyasallar, uyanık olduğumuzda beynimizi aktif tutar.
- Beynin tabanında bulunan nöronlar uykuya dalmamızdan sorumludur. Görünüşe göre bu nöronlar bizi uyanık tutan sinyalleri kapatıyor.
Uykunun aşamaları nelerdir?
Uyuduğunuzda beyniniz doğal aktivite döngülerinden geçer. İki aşamaya ayrılan toplam dört uyku aşaması vardır:
- REM dışı uyku önce gerçekleşir ve üç aşama içerir. REM dışı uykunun son iki aşaması, derin uyuduğunuz zamandır. Bu uyku evresinden uyanmak zordur.
- REM uykusu, uykuya daldıktan yaklaşık bir saat ile bir buçuk saat sonra gerçekleşir. REM uykusu, canlı rüyalar görme eğiliminde olduğunuz zamandır.
Siz uyurken, vücudunuz REM olmayan ve REM uykusunda döngü yapar. Uyku döngüsüne genellikle REM dışı uykunun 1. aşamasıyla başlarsınız. REM dışı uykunun diğer aşamalarından geçersiniz, ardından kısa bir REM uykusu periyodu gelir. Daha sonra döngü 1. aşamada tekrar başlar.
Tam bir uyku döngüsü yaklaşık 90 ila 110 dakika sürer. İlk REM döneminiz kısa. Gece ilerledikçe, daha uzun REM uykusuna ve daha az derin uykuya sahip olacaksınız.
REM dışı uyku nedir?
Üç aşama, REM dışı uykuyu oluşturur.
- Aşama:
Hafif uykunun bu aşaması beş ila 10 dakika sürer.
- Göz hareketleriniz ve kas aktiviteniz dahil her şey yavaşlamaya başlar.
- Gözlerin kapalı kal. 1. aşama uykudan uyanırsanız, hiç uyumamış gibi hissedebilirsiniz. Görüntü parçalarını hatırlayabilirsiniz.
- Bazen düşmeye başladığınızı hissedebilir ve ardından ani bir kas kasılması yaşayabilirsiniz. Uzmanlar bu harekete hipnik miyoklonik adını verir. Hipnik hareketler yaygındır ve bu durumun herhangi bir komplikasyona veya yan etkiye neden olma olasılığı düşük olduğundan endişe edilecek bir şey değildir.
- aşama:
- Bu hafif uyku periyodu, kas gevşeme periyotlarıyla karışık kas tonusu (kasların kısmen kasılması) dönemlerini içerir.
- Göz hareketiniz durur, nabzınız yavaşlar ve vücut ısınız düşer.
- Beyin dalgaları yavaşlar. Bazen, uyku iğcikleri adı verilen hızlı dalga patlamaları yaşarsınız.
- Vücudunuz derin uykuya girmeye hazırlanır.
Aşama 3
- Bu aşama derin uykudur.
- Bu aşamada beyniniz delta dalgaları, çok yavaş beyin dalgaları üretir.
- Bu aşamada birinin sizi uyandırması zordur.
- Göz hareketiniz veya kas aktiviteniz yok.
- Uyandıysanız, birkaç dakika boyunca sersemlik ve şaşkınlık hissedebilirsiniz.
REM dışı uyku sırasında ne olur?
REM dışı aşamalarda vücudunuz:
- Kemik ve kas yapar.
- Dokuları onarır ve yeniler.
- Bağışıklık sistemini güçlendirir.
Yaşlandıkça, daha az REM dışı uyku alırsınız. Yaşlı yetişkinler gençlerden daha az derin uyku alırlar.
REM uykusu nedir?
REM uykusuna girdiğinizde beyin aktivitesi tekrar artar, yani uyku o kadar derin değildir. Aktivite seviyeleri, uyanık olduğunuz zamanki gibidir. Bu yüzden REM uykusu yoğun rüyalar göreceğiniz aşamadır.
Aynı zamanda normalde kontrol ettiğiniz büyük kaslar (kollar ve bacaklar gibi) hareket edemez. Aslında, geçici olarak felç olurlar.
Genellikle REM uykusu, siz uyuduktan yaklaşık bir buçuk saat sonra gelir. İlk REM dönemi yaklaşık 10 dakika sürer. Takip eden her REM aşaması uzar. Yaşlandıkça, yaşadığınız REM uykusu miktarı değişir.
- Bebeklik ve erken çocukluk döneminde bu seviye en yüksektir.
- Ergenlik ve genç erişkinlik döneminde zamanla azalır.
- Yaşlandıkça daha da azalır.
Uyku hayatımızın önemli bir parçasıdır. Vücudumuzun dinlenmesine, yeniden şarj olmasına ve onarılmasına yardımcı olur. Dört uyku aşaması vardır – üçü REM olmayan fazda artı REM uykusunda. Yatmadan önce tükettiğiniz yiyecek ve içecekler ve oda sıcaklığı da dâhil olmak üzere birçok faktör uyku kalitesini etkileyebilir. Uyku bozukluğunuz olabileceğini düşünüyorsanız, sağlık uzmanınızla konuşun.
