Hızlı Erişim Başlıkları
Duyu Bütünleme Nedir? Detaylı Anlatım
Duyu bütünleme, ilk olarak 1960 yılında Doktor J.Ayres tarafından yapılan geniş kapsamlı çalışmalardan sonra kullanılmaya başlanmış bir terapi yöntemidir. İlerleyen zamanlarda bu yöntem dünya üzerinde oldukça yayılmış ve başta otizm olmak üzere birçok psikolojik ve kalıtsal hastalığın tedavi sürecinde yardımcı yöntem olarak kullanılmıştır. Terapi sonucunda çocukların yaşadığı psikolojik olaylar ve öğrenimlerin nörofizyolojik reaksiyonları ve kişiliğine uygun adaptasyon unsurları ortaya çıkar. Bu durum da çocuğun sosyal, fiziksel ve duygusal iletişimine olumlu katkı sağlar. Bu tedavi sürecinde, dış dünyadan alınan bilgilerin beyinde öğrenilmesi, yorumlanması ve bir araya getirilerek bütünleştirilmesi sağlanır. Böylece kişinin duyu etkileşimlerini kavraması ve adaptasyon süreci kolaylaşır.
Duyu Sistemleri
Vestibuler Duyu: İç kulakta yer alan denge duyusudur. Bulunduğumuz yeri, vücudumuzun hızını, yönünü ve hareketlerini algılamamızı sağlar. Vücudumuzun dengede durması için en temel duyudur.
Proprioseptif Duyu: Vücudumuzdaki kas ve eklemlerde bulunan duyudur. Vücut birimlerinin yeri ve hareket şekilleri hakkında bilgi veren duyudur.
Tat Duyusu: Dilimizde bulunan kimyasal belirleyicilerin tatlı, tuzlu, acı ve ekşi gibi tatların algılanmasını ve ayırt edilmesini sağlayan duyudur.
Koku Duyusu: Burnumuzda bulunan kimyasal belirleyicilerin, alınması mümkün olan uzaklıkta bulunan kokuları algılamasını ve ayırt etmesini sağlayan duyudur.
Taktil Duyu: Derimizde bulunan ve vücudumuzda en büyük yeri kaplayan duyudur. Dokunma duyusudur. Basınç ve ağrı eşikleri ile sıcak ve soğuk materyalleri ve yüzeyleri tanımamıza ve ayırt etmemize yarar.
Görme Duyusu: Gözümüzün iç bölümündeki retinada bulunur. Işık alındığı zaman aktif hale gelir. Nesneleri, insanları, renkleri, uzaklıkları görmemize ve ayırt etmemize yarar.
İşitme Duyusu: Çevremizdeki ses dalgaları dış kulak tarafından toplanır ve iç kulağa aktarılır. Algılanan sesler beyin sapında anlamlandırılır. Böylece duyma eylemi gerçekleştirilmiş olur.
Duyu Bütünleme Terapisinin Amacı
Terapinin amacı, çocuğun mutlu bir birey olmasını, çevresindeki oluşumlara iletişim içerisinde olmasını ve olumsuzluk yaşadığı takdirde bunu rahatça atlatabilmesini sağlamaktır. Duyusal bütünlük sayesinde çocuk, seans sırasında öğrendikleri ile günlük yaşamını daha kolay idame ettirir. Dünyayı en gerçek şekliyle algılaması ancak duyu bütünleme ile mümkündür. Terapinin temelinde yatan amaç, çevredeki uyaranların, çocuğun ihtiyaçlarına ve iletişimde yaşadığı sorunlara göre gerekli planlama yapılarak çocuğa iletilmesidir. Terapilerde kişiye özel yöntemler kullanılır. Çünkü her çocuk ayrı bir bireydir ve her bireyin kendine ait sorunları ve yetenekleri vardır.
Terapide İzlenen Yol
Terapinin en başında, seans uygulanacak çocuk, kendi içinde değerlendirilerek, hangi sorunları yaşadığı belirlenir. Daha sonra yaşadığı bu çevresel ve kişisel sorunların tavır ve davranışlarına nasıl etki ettiği tespit edilerek ona uygun bir terapi programı hazırlanır. Terapi sürecinde, seansların en önemli parçası ailedir. Terapiyi uygulayanlar kişi ve ailesi sürekli iletişim halinde olup organize çalışmalıdır. Bu süreçte, çocuğun terapi içerisindeki ihtiyaçları belirlenir ve ailenin de çocuğun bu istek ve ihtiyaçlarını anlayabilmesi için eğitim verilir. Terapiler, çocuğun istek ve ihtiyaçları doğrultusunda ilerler.
Duyu Bütünleme Ne Zaman Kullanılır
Yenidoğan bebekler, görme, duyma ve hissetme duygularına sahiptir. Ancak bu duyuları organize edemezler. Bu konuda çok az bilgiye sahiptirler. Nesneleri birbirinden ayırt edemezler. Ancak duyu organlarının kullandıkça, bir takım bilgiler biriktikçe bu bilgileri beyinde organize etmeye ve öğrenmeye başlarlar. Zamanla kullanmaları gereken tek bir duyuya rahatça odaklanabilir ve öğrenmeleri hızla gelişir. Sarsıntılı hareketler ve sakarlıklar zamanla birbiriyle organize duyuların birlikte kullanılması ve yönetilmesi haline dönüşür. Çocuk gerekli ve gereksiz olguları ve oluşumları birbirinden ayırt edebilir hale gelir. Bu duyusal süreç verimli olduğu takdirde, vermesi gereken tepkiler ve çevreyle iletişimi düzenli olur. Olaylara uygun beceri, dikkat ve davranışları gösterir. Bütün bu duyular, çocuğun başarılı bir motor gelişimi göstermesini sağlar. Bu durum olumlu sosyal gelişimi gerçekleştirmesine yardımcı olur. Bütün bu olması gerekenlerden birinin bile eksikliği sosyal ve duyusal gelişimi engeller. Bu durumlardan herhangi birini fark eden ebeveynler hem kendi eğitimleri hem de çocuğunun gelişimleri için yardımcı olabilecek bir uzmana başvurmalıdır.
Çocuğun Duyu Bütünleme Sorunu Olduğu Nasıl Anlaşılır
Duyu bütünleme sorunu çocuğun dikkatimi zayıflatır. Uygunsuz davranışlar sergilemesine sebep olur. Aşırı hareketli ya da aşırı hareketsiz olurlar. Öğrenme konusunda zorluk çeker. Kalabalık ortamlarda huzursuz olur. Normal bir sesten veya temastan rahatsız olur. Kendisine ismi ile seslenildiğinde karşılık vermeme, aşı olmak gibi ağrı veren etkilere karşı tepkisiz kalma gibi normalin dışında tavırlar sergileyebilir. Kişisel davranış ve duygusal tepkilerini kontrol etmekte zorlanır. Öfke nöbetleri geçirebilirler. Sinir sistemini iki uçta yaşarlar. Yani ya aşırı öfkeli ya da aşırı sakın olurlar. Konsantrasyonu çok zayıftır, dikkatleri kolayca dağılabilir. Sakarlıklar gösterir ve denge problemi yaşarlar. Planlama becerisi gelişmemiştir. Uykuları düzensizdir. Yemek konusunda sıkıntı yaşar, yemede seçicilik gösterirler. Kişisel bakım aktivitelerinde sıkıntı çıkarırlar. Banyo yapma, saç kestirme, tırnak kestirme gibi konularda isteksizdirler. Sert ve ağrılı durumlardan hoşlanırlar. İnsanlara çarpma, çok sıkı sarılma, vurma gibi eylemlerde bulunurlar. Sürekli koşmak, atlamak, tırmanmak isterler. Salıncak, kaydırak gibi hareketli ekipmanlardan kaçınırlar. Yaptığı aktivitelerden çabuk sıkılır ve yorulurlar. İletişim ve sosyal becerileri gelişmediği için, etkileşime giremezler. Oyun oynarken tek olmayı isterler. Başka çocuklarla buraya gelindiğinde nasıl oynayacaklarını bilmezler. Normal değişimleri kabullenmekte ve görev değişikliklerini algılamakta zorluk çekerler. Kendi yaşıtları ile iletişim kurma ve arkadaşlığı sürdürmede başarılı olamazlar.
Duyu Bütünleme Sorununun Beraberinde Getirdiği Olumsuzluklar
Duyu bütünleme sorunu yaşayan çocuklar, bunun beraberinde gelen ve temelinde duyusal sorunların olduğu bazı sıkıntılar yaşarlar. Faaliyette bulunurken dikkat dağınıklığı sorunu ile karşı karşıya kalırlar. Verilen bir görevi yerine getirmek için yeterince odaklanamazlar. Çevresine karşı olan davranışları düzensiz ve anlamsızdır. Vücudunun bölümlerini anlama ve uzuvların işlevlerini öğrenmede zorluk çekerler. Çoklu hareketleri algılayamaz ve bir araya getirip verimli hale dönüştüremezler. Dili etkin kullanamazlar. Yani konuşma, işaretlerle anlaşma gibi ihtiyaç ve isteklerini, düşünce ve fikirlerini karşı tarafa iletmekte zorlanırlar. Oyun becerileri ve çevresindekilerle iletişim becerisi gelişmez. Sorunsuz bir çocuğun kabul edebileceği bir görev veya durma uygun tepki, duygu ve dikkati gösteremezler. Konuşurken çıkardıkları ses ve kullandıkları kelimeleri anlamak zorlaşır.
Duyu Bütünleme Becerisini Geliştirmek İçin Neler Yapılabilir
Çocuğunuza fiziksel engelli parkurlar bulunan yerlerde aktivite yaptırabilir, ya da yaşadığı ortamda bu engelli parkurları oluşturabilirsiniz. El arabası yürüyüşü ya da hayvan yürüyüşü ile gelişimine katkı sağlayabilirsiniz. Bisiklet sürme eylemi de duygularının birçoğunu aynı anda kullanabileceği ve duyusal bütünlemeyi sağlamasına yardımcı olabilecek bir aktivitedir. Yastıklar veya toplarla oynatarak, takla attırarak dokunma duyusunu geliştirebilir, hissetmesini ve nesneleri ayırt etmesini sağlayabilirsiniz. Trambolin, hem çocuğunuzun atlayıp zıplama eğilimini gerçekleştirebileceği hem de bunu yaparken zarar göremeyeceği bir etkinlik olacaktır. Çocuğunuza görsel programlar hazırlayabilir, böylece bir sonraki programın ne olduğu konusunda fikir sahibi olmasını ve bu rutine alışmasını sağlayabilirsiniz. Eğer çocuğunuzda duyusal bütünleme sorunu var ise alanında uzman bir fizyoterapist veya ergoterapist ile görüşerek bu sorunu atlatmayı ya da en azından kolaylaştırmayı sağlayabilirsiniz.